Kwartaaloverzicht Europese Unie (EMN Bulletin 26), 1e kwartaal 2019

Het EMN Annual Report on Migration and Asylum 2019 gaat uitgebreid in op ontwikkelingen in de EU en Noorwegen, zoals:

• toename in aantal asielaanvragen - Voor het eerst sinds 2015 was sprake van een toename van het aantal asielaanvragen (11,2% meer aanvragen dan in 2018). Lidstaten werkten aan het verbeteren van asielsystemen, opvang en asielprocessen.
• versterking integratie migranten - Integratie was ook in 2019 een beleidsprioriteit voor de EU-lidstaten  en Noorwegen. Integratieregelingen richtten zich vooral op sociaal-economische integratie, integratie op de arbeidsmarkt, taalvaardigheid, onderwijs en migrant empowerment.
• versterking legale migratiekanalen - Een derde van de lidstaten voerde regelingen in voor het steunen van start-ups, ondernemers en investeerders.
• terugkeer - Lidstaten voerden regelingen in voor een sneller en effectiever beleid voor de terugkeer van irreguliere migranten naar herkomstlanden.

EMN Annual Report on Migration and Asylum 2019

• Introduction to the EMN Annual Report on Migration and Asylum 2019 (EMN Flash #12), 17 juni 2020
• Summary EMN Annual Report on Migration and Asylum 2019 (Inform), 17 juni 2010
• EMN Annual Report on Migration and Asylum 2019, 17 juni 2020 

Beleidsontwikkelingen 2019 (selectie)

Reguliere migratie

In 2019 lag de focus op beleidsontwikkelingen voor economische migratie, waaronder:

• het ontwikkelen van een nieuwe verblijfsvergunning voor essentieel personeel voor start-ups (startende ondernemingen) van buiten de Europese Unie (EU)
• het omzetten van de al bestaande regeling voor koks in de Aziatische horeca (het toekennen van een specifieke verblijfsvergunning voor deze koks) naar een structurele regeling, evenals het opheffen van het quotum hiervoor

Asielsysteem en -procedures aangepast

De ontwikkeling van maatregelen voor het Programma Flexibilisering Asielketen (in 2018 gestart) ging door, een programma voor een flexibeler en effectiever asielsysteem. Een van de doelen van het programma is dat Nederland wisselende aantallen asielaanvragen beter kan opvangen. Daarnaast moeten met het programma de asielprocedures korter worden en beter aansluiten op integratie en terugkeer, en de wachttijden voor asielzoekers worden verminderd.

Beschermde opvang alleenstaande minderjarige migranten verbeterd

Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en Stichting Nidos stelden verbeterplannen op naar aanleiding van een onderzoeksrapport over de kwaliteit van de opvang en begeleiding van alleenstaande minderjarige migranten (ook amv’s genoemd, alleenstaande minderjarige vreemdelingen). Daarnaast trad het 'beleidskader kinderen met een kinderbeschermingsmaatregel' in werking. Deze regeling benoemt in welke situaties minderjarige migranten, voor wie een kinderbeschermingsmaatregel is uitgesproken, een verblijfsvergunning kunnen krijgen.

Discretionaire bevoegdheid afgeschaft

Begin 2019 zochten de coalitiepartijen naar een nieuwe balans in het regeerakkoord van 2017 voor onder meer asiel en migratie. Dit leidde tot een aantal maatregelen, waaronder:

• afschaffing van de discretionaire bevoegdheid van de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid (JenV). Dit was de bevoegdheid van de staatssecretaris om in bijzondere gevallen alsnog een verblijfsvergunning te verlenen aan een migrant die in eerste instantie niet in aanmerking kwam voor een verblijfsvergunning op grond van bestaande beleidskaders. Gelijktijdig is  de hoofddirecteur van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) gemandateerd om tijdens de eerste aanvraag van een verblijfsvergunning voor bepaalde tijd (regulier of asiel) in Nederland te beoordelen of er sprake is van een schrijnende situatie. Is dat het geval, dan kan de hoofddirecteur van de IND alsnog besluiten de migrant  een verblijfsvergunning te verlenen.
• beëindiging van de definitieve Regeling langdurig verblijvende kinderen (DRLVK). De DRLVK was bedoeld voor situaties waarin kinderen zonder verblijfsrecht al jaren in Nederland verbleven, en hierdoor geworteld waren in Nederland. Deze kinderen konden onder bepaalde voorwaarden alsnog een verblijfsvergunning krijgen op grond van de DRLVK. De beëindiging van de DRLVK ging samen met een aantal overgangsmaatregelen. Zo heeft de IND onder andere een deel van de aanvragen opnieuw beoordeeld.

En verder...

• Integratie - Het verder vormgeven van het nieuwe inburgeringsstelsel (beoogde inwerkingtreding is 1 juli 2021).
• Irreguliere migratie - Inzet op het voorkomen van illegaal verblijf in Nederland van migranten zonder recht op verblijf of rijksopvang. Hiervoor zijn bij wijze van proef vijf voorzieningen opgezet, de LVV’s (Landelijke vreemdelingenvoorziening).
• Mensenhandel - Binnen het programma ´Samen tegen mensenhandel´ zijn stappen gezet. Zo zette Nederland in op de informatievoorziening aan slachtoffers van mensenhandel, het beschermen van slachtoffers, het opzetten van trainingen en het ontwikkelen van voorlichtingsmateriaal voor het identificeren van slachtoffers. Ook was sprake van een intensievere internationale samenwerking om mensenhandel tegen te gaan.
• Terugkeer - Bevorderen van een snelle, duurzame, effectieve terugkeer naar herkomstlanden, van zowel afgewezen asielzoekers als irreguliere migranten. Zo kunnen alle Moldavische migranten weer gebruik maken van het REAN-programma (Return and Emigration Assistance programme) dat door de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) wordt uitgevoerd.
• Migratie en ontwikkeling - Aandacht voor de samenwerking met landen van oorsprong, de doorreis van irreguliere migranten en opvang in de regio door het financieren van internationale projecten. Het EMN richtte de werkgroep Informatiecampagnes op om EU-informatiecampagnes voor (potentiële) migranten beter op elkaar af te stemmen. Voorlichting moet (potentiële) migranten bewust maken van de risico’s als ze op irreguliere wijze naar de Europese Unie (EU) komen.

Publicaties

• EMN Nederland: Jaaroverzicht 2019 | Migratie en asiel in Nederland (Nederlands), 17 juni 2020
• EMN Nederland: Annual report 2019 | Migration and asylum in the Netherlands (Engels), 17 juni 2020

Beleidsontwikkelingen Covid-19 EU en EU-lidstaten
 

• Algemene richtlijnen Europese Commissie (EC) - Op 30 maart 2020 stelde de EC richtlijnen vast voor het uitvoeren van maatregelen door lidstaten tegen de verspreiding van COVID-19. De adviezen en praktische instructies uit de richtlijn ondersteunen lidstaten in het beperken van niet-essentiële reizen van buiten de EU, het repatriëren van burgers, het EU-visumbeleid en het uitvoeren van een gezamenlijk grensbeleid. Samenwerking tussen lidstaten moet ervoor zorgen dat migratie naar en binnen de EU veilig, legaal en rechtvaardig gebeurt.
   
• Internationale bescherming - Meerdere EU-lidstaten en Noorwegen voerden maatregelen uit (voor opvangcentra, voor asielprocedures), waaronder:

- het opzetten van informatiecampagnes in opvangcentra (BG, HR, IE, MT, SI, SK)
- het opschorten van de dienstverlening in opvangcentra voor asielprocedures (BE, CY, DE, EE, FI, HU, IE, MT, NO, SE, SI)
- preventieve maatregelen tegen de verspreiding van Covid-19  in opvangcentra (BE, BG, CZ, HR, IE, MT, NO, SE, SI, SK)
- het stimuleren van alternatieve procedures voor asielaanvragen op afstand (BE, DE, HR, MT, NO, SI)
- het tijdelijk opschorten van het verwerken van nieuwe asielaanvragen (BE, NL, SI)
- het opschorten van de overdracht van migranten  naar de lidstaat waar ze eerder asiel hebben aangevraagd, de Dublin transfers (BG, CZ, DE, EE, HR)
 

• Legale migratie - Negen lidstaten verlengden hun deadlines voor verblijfsvergunningen en andere vergunningen (BG, CZ, EE, FR, IE, LU, LV, PT). In andere lidstaten en Noorwegen werden aanvraagprocedures voor visa en andere vergunningen aangepast of opgeschort (CZ, EE, FI, HR, IE, MT, NL, NO, SE, SK). Het toepassen van alternatieve asielprocedures voor legale migratie op afstand werd gestimuleerd of verplicht gesteld in drie lidstaten (HR, MT, SE). In Noorwegen en Zweden werden kantoren gesloten of beperkt opengesteld. Drie lidstaten voerden vrijheidsbeperkende maatregelen in en maatregelen voor de arbeidsmarkt (DE, FI, IE).
   
• EU-buitengrenzen, Schengengrenzen - Dertien lidstaten en Noorwegen (AT, BE, CZ, DE, EE, FI, FR, HU, LT, LV, NO, PL, PT, SK) herintroduceerden controles aan hun grenzen. Tien lidstaten en Noorwegen voerden een reisverbod in (CY, CZ, DE, EE, FR, HR, HU, LT, NL, NO, SK). Oostenrijk en Cyprus stelden gezondheidsverklaringen  verplicht om het land in te kunnen. Drie lidstaten (EE, FI, LV) breidden tijdelijk de capaciteit van hun grenswachten uit.
   
• Irreguliere migratie, terugkeer - De beperkingen in het vliegverkeer maakten het voor lidstaten lastig of onmogelijk terugkeerbeleid naar landen van herkomst uit te voeren. Gedwongen terugkeer werd daardoor opgeschort of aanzienlijk verminderd in zes lidstaten en Noorwegen (BE, BG, CZ, HR, MT, NO, SK), voor vrijwillige terugkeer was dit het geval in vier lidstaten (BE, ES, IE, SK). België en Noorwegen lieten een aantal migranten uit bewaring vrij omdat terugkeer onmogelijk was. België en Zweden meldden preventieve maatregen in detentiecentra om infecties tegen te gaan.
   
  Lees het volledige EMN Bulletin 30 en de Annex voor alle EU-beleidsontwikkelingen op het vlak van Covid-19, alleenstaande minderjarige asielzoekers, asiel, legale migratie, terugkeer, irreguliere migratie, mensenhandel en meer.
   

> EMN Bulletin 30, mei 2020
> Annex EMN Bulletin 30, maatregelen EU-lidstaten Covid-19, mei 2020

Beleidsontwikkelingen EU (beperkte selectie)

• De Europese Unie is tot een akkoord gekomen met Montenegro en Servië over samenwerking met het Europese grens-en kustwachtagenschap Frontex voor het bewaken van de EU-buitengrenzen.
• De Europese Raad nam het voorstel van de Europese Commissie aan voor het versterken van Frontex. Frontex krijgt onder meer een eigen permanent korps van tienduizend grenswachters en gaat nauwer samenwerken met landen buiten de EU.

Beleidsontwikkelingen EU-lidstaten (beperkte selectie)

• Oostenrijk heeft tijdelijke grenscontroles ingesteld (van 14 november 2019 tot 14 mei 2020) bij de grenzen met Slovenië en Hongarije, voor het verlagen van de risico's op terrorisme en georganiseerde misdaad.
• Ierland introduceerde een nieuw sponsorprogramma, het Refugee Community Sponsorship Ireland, naast de bestaande aanpak  voor het hervestigen van vluchtelingen. Burgers kunnen met het programma rechtstreeks een vluchtelingenfamilie ondersteunen.     
• De premier van Frankrijk kondigde 20 ambitieuze maatregelen aan voor verbetering van het immigratie-, asiel- en integratiebeleid, waaronder nieuwe maatregelen voor het tegengaan van irreguliere migratie.
• Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk spraken af om het aantal Franse patrouilles op de Franse stranden rondom het Nauw van Calais te verdubbelen, om zo het aantal migranten die het Verenigd Koninkrijk proberen te bereiken tegen te houden.
• België heeft tijdelijke extra opvangcentra opgezet om de stijging van het aantal asielaanvragen en langere asielprocedures op te vangen.
• Portugal ontwikkelde een app met informatie over mensenhandel, hoe slachtoffers te herkennen en hoe signalen door te geven aan de betreffende autoriteiten. Portugal zette ook een campagne tegen mensenhandel op.
• Nederland had te maken met een stijging van het aantal asielaanvragen uit Moldavië. Extra maatregelen zijn genomen om deze kansarme asielaanvragen te voorkomen.
• Italië is een informatiecampagne over vrijwillige terugkeer gestart, met steun van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) en met cofinanciering van het Asiel, Migratie en Integratiefonds (AMIF).

> Lees het EMN Bulletin 29, 12 februari 2020
 

Beleidsontwikkelingen EU (beperkte selectie)

• Op 5 juni diende  de Europese Commissie de EU-begroting voor 2020 in, met een voorstel voor een budget van 168,3 miljard euro. De begroting omvat onder meer het sterk verhogen van het budget voor het bewaken van de Europese buitengrenzen.
• Op 24 juni publiceerde EASO (European Asylum Support Office) het jaarrapport 2018 over de ontwikkelingen in de EU+ (EU plus Noorwegen en Zwitserland) op het gebied van asiel. In het derde jaar op rij zijn daalden in 2018 de asielaanvragen in de EU+. Het jaarrapport gaat ook in op het functioneren van het Gemeenschappelijk Europees Asiel Systeem (GEAS).

Beleidsontwikkelingen EU-lidstaten (beperkte selectie)

• In Italië heeft de overheid 100 studiebeurzen ontwikkeld voor statushouders die hun studie moesten onderbreken in het land van herkomst. Met de studiebeurzen kunnen ze hun studie voortzetten in Italië.
• Het Verenigd Koninkrijk gaat door met het hervestigen van duizenden vluchtelingen onder een nieuw programma dat start in 2020. Dit nieuwe programma is een combinatie van de al bestaande hervestigingsprogramma’s in het Verenigd Koninkrijk en krijgt een wereldwijde focus.
• Op Malta kwamen 1.015 migranten per boot aan in april-juni. Voor Malta een relatief groot aantal, het legde dan ook een stevige druk op onder meer de opvangfaciliteiten, het asielproces en de gezondheidszorg. 

> EMN Bulletin 27, 11 september 2019 

Ook NederIand presenteerde in maart 2018 een nieuw migratiebeleid, de integrale migratieagenda. Een samenhangende aanpak van alle migratievraagstukken moet zorgen voor een menswaardiger en effectiever migratiebeleid.

Stimuleren inburgering en integratie   

Migranten van buiten de EU kregen in dertien lidstaten en Noorwegen meer mogelijkheden om deel te nemen aan de maatschappij. Nederland kondigde plannen aan om inburgering voor migranten te vereenvoudigen en te verbeteren.

Stimuleren legale migratie

Meerdere lidstaten versoepelden hun toelatingsprocedures voor reguliere migranten. Dit gold bijvoorbeeld voor het toelaten van hoogopgeleide werknemers, stagiairs, au pairs en vrijwilligers. In Nederland:

• mogen migranten die overstappen naar een ander bedrijf voortaan ook deels als zelfstandige werken
• kunnen ook afgestudeerden uit landen van buiten de Europese Unie (EU) een jaar stage lopen bij een Nederlandse werkgever
• mogen buitenlandse studenten uit landen van buiten de EU voortaan naast hun studie 16 uur per week werken

Versterken asielbeleid

De meeste EU-lidstaten en Noorwegen pasten hun asielprocedures aan. In Nederland:

• is het beoordelen van aanvragen om asiel van lhbti’ers (lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuelen, transgender- en intersekse personen) en mensen die een andere godsdienst aannemen (bekeerlingen) herzien
• gaan asielzoekers die overlast veroorzaken voortaan sneller naar speciale opvanglocaties            

Verbeteren bescherming alleenstaande minderjarige asielzoekers

• Veel lidstaten organiseerden extra trainingen voor personeel in het beschermen van alleenstaande minderjarige asielzoekers.
• Nederland maakte plaatsing mogelijk van alleenstaande minderjarige asielzoekers ouder dan 16 jaar in speciale opvanglocaties voor overlastgevende asielzoekers.
• Bijna eenderde van de lidstaten wijzigde de aanpak voor het beoordelen van de leeftijd van alleenstaande minderjarige asielzoekers. In Nederland zal de Inspectie Justitie en Veiligheid voortaan toezicht houden op het leeftijdsonderzoek bij deze jonge asielzoekers.

Versterking grensbewaking buiten- en binnengrenzen

In 2018 namen EU-lidstaten extra grenspersoneel aan en zochten lidstaten meer dan voorheen samenwerking met landen van buiten de EU. Het Schengeninformatiesysteem werd verbeterd. De Nederlandse regering zal structureel meer geld vrijmaken voor het bewaken van de eigen grenzen.

Tegengaan irreguliere migratie

Bewustwordingscampagnes in landen van buiten de EU moet (potentiële) migranten bewust maken van de risico’s als ze op irreguliere wijze naar de EU komen. Ook Nederland ondersteunt deze campagnes financieel, en is voorzitter van de EMN-werkgroep die de Europese campagnes zal coördineren.

Tegengaan mensenhandel

De meeste lidstaten herzagen hun nationale beleid tegen mensenhandel en ratificeerden internationale verdragen. Met het programma ‘Samen tegen mensenhandel’ intensiveerde Nederland de aanpak van mensenhandel.

Verbeteren terugkeerbeleid

Om terugkeer te vergemakkelijken of te versnellen voerde een aantal lidstaten wetswijzigingen door. In Nederland:

• is het voortaan in sommige situaties gemakkelijker om inreisverboden op te leggen
• is de regelgeving voor vertrektermijnen aangescherpt bij eerste verblijfsaanvragen

Ook breidde Nederland de steun aan het REAN-programma (Return and Emigration Assistance from the Netherlands) uit. Een aantal groepen migranten kan weer gebruik maken van dit programma voor vrijwillige terugkeer, en het is uitgebreid met nieuwe groepen.

Jaaroverzicht EMN Nederland

• Jaaroverzicht EMN Nederland 2018, 27 mei 2019
• Jaaroverzicht EMN Nederland 2018 (Engels) , 27 mei 2019
• Country Factsheet Netherlands 2018, 10 juli 2019

Jaaroverzicht EMN

• Introduction to the EMN Annual Report on Migration and Asylum 2018 (EMN Flash #6), 27 mei 2019
• EMN Annual Report on Migration and Asylum 2018 (Inform), 27 mei 2019
• EMN Annual Report on Migration and Asylum 2018 (Synthesis Report), 27 mei 2019

Eerste asielaanvragen in Europa, 2014-2018 | Eurostat, 6 april 2019

EMN Bulletin 26 gaat in op onder meer deze Europese ontwikkelingen die ook bepalend zijn voor de Europese migratieagenda in de komende jaren. Met ook veel aandacht voor het migratiebeleid per lidstaat.

Financiering Fonds voor asiel en migratie

Op 19 februari 2019 nam het Europese Parlement de begroting voor 2021-2027 aan voor het eerder opgerichte Fonds voor asiel en migratie. Met het budget van bijna 10,5 miljoen euro ondersteunt de Europese Unie (EU) de lidstaten in het uitvoeren van de Europese ambities voor migratiebeheer en effectieve terugkeer.

Afname asielaanvragen in de EU in 2018

In 2018 vroegen vooral Syriërs, Afghanen en Irakezen asiel aan in de EU. Zij maakten samen 30% uit van de 580.800 mensen die vorig jaar in de EU asiel aanvroegen. In 2018 was het totale aantal eerste asielaanvragen daarmee 11% lager dan in 2017 (654.600), en de helft lager dan het jaar 2015 (1.256.600).

> EMN Bulletin 26, kwartaaloverzicht met de belangrijkste beleidsontwikkelingen en onderzoeken over migratie en asiel in de Europese Unie (EU) en de EU-lidstaten.