Aparte asielgehoren voor begeleide kinderen kan in vrijwel alle Europese landen, landen verschillen in aanpak

In vrijwel alle EU-lidstaten en waarnemende landen van het EMN kunnen begeleide kinderen een apart asielgehoor krijgen, op Malta na. Landen verschillen daarbij onder andere in de vereisten, zoals de leeftijdsgrens en de toestemming van een kind, en de procedurele waarborgen voor een kindvriendelijk gehoor.

Alle kinderen, alleenstaand, met volwassen begeleiding of gescheiden hiervan, hebben het recht om gehoord te worden in asielprocedures. Dit recht is zowel in het internationale recht als in het EU-recht erkend. Landen hebben eigen wetgeving en maatregelen om dit recht te waarborgen.

Leeftijdsgrens voor individuele asielaanvragen

In 9 EU-lidstaten (BE, BG, CY, EE, EL, ES*, NL, PT, SI) kunnen begeleide kinderen onder eigen naam, in bepaalde omstandigheden, een individuele asielaanvraag indienen. Meestal is dit afhankelijk van de leeftijdsgrens. Drie landen (BG, NL, SI) hanteren bijvoorbeeld een vaste leeftijd waarop kinderen los van hun ouders of andere volwassen begeleiders een aanvraag moeten indienen. In Bulgarije is dit 14 jaar, in Slovenië en Nederland 15 jaar. Kinderen worden vanaf dan individueel gehoord. Begeleide kinderen tussen 12 en 15 jaar krijgen in principe in Nederland geen individueel gehoor, al is het in uitzonderlijke situaties wel mogelijk. Kinderen jonger dan 12 jaar worden niet gehoord.

Toestemming vereist

Kinderen zelf en/of hun begeleiders moeten in veel landen toestemming geven voor het gehoor:

• toestemming van het kind (BE, CY, CZ, EE, FI, IE, LT, LU, NL, PT, SE, SK*; NO);
• toestemming van de begeleiders (CY, CZ*, DE, EE, FI*, IE, LT, LU, NL, PL, PT, SE, SK*); in Nederland geldt dit voor kinderen jonger dan 15 jaar.

Waarborgen kindvriendelijke gehoren

Europese landen hebben een breed scala aan waarborgen voor kindvriendelijke gehoren die ook rekening houden met de belangen van een kind. Hoewel het aantal en de aard van de waarborgen per land verschillen, gaat het vaak om:

• het inzetten van gespecialiseerd personeel om het gehoor af te nemen;
• het aanpassen van de taal aan de leeftijd en de volwassenheid van een kind;
• het horen van een kind in afwezigheid van de begeleider(s) wanneer dit in het belang is van een kind.

Deze punten gelden ook voor Nederland.

Knelpunten, good practices

Meerdere landen (BE, CY, DE, EL, ES, FI, LT, NL, SE, SI) ondervonden knelpunten bij het waarborgen van het recht van begeleide kinderen om gehoord te worden in asielprocedures. Voor vier EU-lidstaten (FI, EL, NL, SI) geldt dat voor de leeftijdsgrens. Bijvoorbeeld omdat het lastig is te bepalen in welke situaties kinderen onder een bepaalde leeftijd moeten worden gehoord en wat de richtlijnen zijn (Finland), of omdat kinderen onder de 15 niet altijd de kans krijgen om te worden gehoord (Griekenland). Nederland gaf aan dat het een uitdaging kan zijn dat begeleide kinderen onder de 15 jaar niet automatisch een gehoor krijgen. Dit is ook niet altijd wenselijk omdat het horen van (begeleide) kinderen onder een bepaalde leeftijd bijzonder belastend voor ze kan zijn.

Landen gaven als good practices voor het horen van begeleide kinderen:

• voldoende goed opgeleid personeel om kinderen te horen (DE, FI, FR, IE, LU, NL; NO)
• beheerde ruimten voor (begeleide) kinderen in opvangcentra of scholen (NL). In Nederland krijgen kinderen in ruimten van VluchtelingenWerk op een kindvriendelijke manier informatie over de asielprocedure en hun rechten hierin, en worden eventuele belangenconflicten opgemerkt.

Belangenconflicten

Begeleiders kunnen bij het aanvragen van asiel andere en/of tegenstrijdige belangen hebben dan hun kinderen. In de deelnemende landen aan het EMN-onderzoek kan iedereen die in nauw contact staat met begeleide kinderen deze situaties melden.

Bij ernstige belangenconflicten, bijvoorbeeld als er risico is dat kinderen schade oplopen, kan in 9 landen het kind uit het gezin worden gehaald en kan een familierechter een voogd aanwijzen (CZ, EL, HR, IE, LT, LU, SE, SI, NL). In Nederland handelen het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en VluchtelingenWerk volgens de meldcode voor huiselijk geweld en kindermishandeling. Asielmedewerkers van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) kunnen contact opnemen met specifieke meldpunten binnen de IND.

*Voor deze landen geldt aanvullende informatie, zie het onderzoek (via onderstaande link te downloaden)

Onderzoek

• Lees de onderzoeksopzet en het volledige onderzoek (Engels): 'Onderzoek: Het recht van begeleide kinderen om te worden gehoord in asielprocedures'