In de meeste EU-lidstaten ervaren migranten obstakels bij het krijgen van geestelijke gezondheidszorg

In de meeste EU-lidstaten kan het voor migranten lastig zijn om geestelijke gezondheidszorg te krijgen. Dat geldt ook voor Nederland. Wel heeft een aantal lidstaten maatregelen genomen om dit te verbeteren.    

Migranten met een wettelijke verblijfsstatus, zoals erkende vluchtelingen, hebben in ruim de helft van de lidstaten (waaronder Nederland) dezelfde toegang tot geestelijke gezondheidszorg als staats- en EU-burgers. Dit is in lijn met de vereisten van de richtlijnen die deel uitmaken van het EU-acquis voor asiel en legale migratie, een set van rechten en plichten die bindend zijn voor alle EU-lidstaten.

Geestelijke gezondheidszorg op nationaal niveau

Nederland is één van de 10 lidstaten (AT, EE, EL, ES, FI, IE, IT, MT, NL, SI) met nationale beleidsmaatregelen of -strategieën waarin wordt verwezen naar de geestelijke gezondheid van migranten. In de meeste lidstaten valt dit onder de gezondheidszorg. In Nederland is de (geestelijke) gezondheid van migranten op nationaal niveau opgenomen in de nieuwe Wet Inburgering. In deze wet is opgenomen dat gemeenten de persoonlijke omstandigheden van migranten, waaronder de fysieke en mentale gezondheid, tijdens het inburgeringsproces moeten onderzoeken.

Prioriteiten voor de geestelijke gezondheidszorg voor migranten die lidstaten in het onderzoek noemen zijn:

• het bevorderen van de sociale integratie van migranten;
• het verbeteren en het beter verspreiden van informatie over het recht op zorg;
• het opleiden van geestelijke gezondheidswerkers voor het werken met migranten.

Migranten zelf soms betrokken bij beleid

In 5 van de 10 lidstaten met nationale beleidsmaatregelen of -strategieën (met een verwijzing naar geestelijke gezondheidszorg voor migranten) waren migranten zelf betrokken bij het opstellen hiervan (FI, FR, IE, NL, SI). In Nederland waren migranten betrokken bij de ontwikkeling van de nieuwe Wet Inburgering (in algemene zin), in Frankrijk bij de ontwikkeling van het integratiebeleid. Andere voorbeelden zijn het houden van interviews met migranten (Finland), het organiseren van focusgroepen en het verzamelen van schriftelijke input met migranten en migrantenorganisaties (Ierland), en het betrekken van niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) die in nauw contact staan met migrantengroepen (Slovenië). In 4 andere lidstaten waren migranten betrokken bij lokale projecten en activiteiten voor het bevorderen van toegang tot geestelijke gezondheidszorg (CZ, HR, LT, SE).

Extra aandacht voor kwetsbare migranten

Tien lidstaten (AT, EE, ES, FI, FR, HR, IE, IT, MT, SI) geven in hun beleid/strategie ook aandacht aan kwetsbare groepen migranten en migranten met een specifieke zorgbehoefte, zoals slachtoffers van geweld, marteling en gendergerelateerd geweld. In Nederland is dit niet het geval.

Krijgen van geestelijke gezondheidszorg: uitdagingen en oplossingen

In 18 lidstaten, waaronder Nederland (AT, BE, CZ, DE, EE, EL, FI, FR, HR, HU, IE, IT, LT, LU, MT, NL, SI, SK) ervaren migranten obstakels bij het krijgen van toegang tot geestelijke gezondheidszorg. Dit varieert van praktische issues zoals taalbarrières, gebrek aan informatie, hoge kosten en lange wachtlijsten, tot sociale - en culturele kwesties zoals stigmatisering, taboe op geestelijke gezondheidskwesties, gebrek aan vertrouwen, en sociaal-economische belemmeringen.

Een aantal lidstaten geeft aan dat de toegang tot geestelijke gezondheidszorg voor migranten kan verbeteren door maatregelen die:

• betaalbare en niet-discriminerende toegang tot geestelijke gezondheidszorg bevorderen (AT, CZ, DE, EE, FR, IT, LT, LV);
• communicatiebarrières verkleinen (BE, DE, EE, FR, IE, LT, LU, LV).

Verlenen van geestelijke gezondheidszorg: uitdagingen en oplossingen

In de meeste lidstaten zijn het de nationale/regionale/lokale autoriteiten die zijn betrokken bij het geven van geestelijke gezondheidszorg, gevolgd door ngo’s en de particuliere sector. Betrokken partijen ervaren hierbij verschillende belemmeringen:

• In 19 lidstaten (AT, BE, CZ, EE, EL, FI, FR, HR, HU, IE, IT, LT, LU, LV, MT, NL, SE, SI, SK) ervaren de betrokken partijen bij het verlenen van zorg grotendeels dezelfde problemen als migranten zelf. De belangrijkste hebben te maken met taal- en cultuurverschillen tussen migranten en zorgmedewerkers, gevolgd door een gebrek aan financiële middelen, personeel, of specifieke deskundigheid.  
• In 10 lidstaten (AT, FI, FR, IE, IT, LT, LV, MT, NL, PL) gaat het ook om belemmeringen voor bepaalde groepen migranten, zoals vrouwen, kinderen, slachtoffers van gendergerelateerd geweld en slachtoffers met trauma's. In Nederland wijst het onderzoek 'Jeugdhulp voor vluchtelingen' (2020) van Nidos, Pharos en Jeugdzorg Nederland op specifieke uitdagingen voor jongeren.

Zestien lidstaten (AT, CY, EL, ES, FR, HR, IE, IT, LT, LU, LV, MT, NL, PL, SI) gaven voorbeelden voor het verbeteren van de geestelijke gezondheidszorg aan migranten door:

• het opleiden van zorgmedewerkers (alleen AT, DE, FR, IE, HR, IT, LU, SI);
• het aanbieden van gespecialiseerde diensten aan migranten;
• het waarborgen van de toegang tot geestelijke gezondheidszorg voor migranten via toegang tot de nationale gezondheidszorg.

Publicatie

Lees de Inform en de onderzoeksbeschrijving: 'Onderzoek: Geestelijke gezondheidszorg voor migranten'