Asielzoekers mogen werken tijdens asielaanvraag in de EU, voorwaarden verschillen sterk tussen landen

Asielzoekers die een beslissing afwachten mogen na uiterlijk 9 maanden werken. EU-lidstaten hanteren echter verschillende voorwaarden hiervoor. De wachttijden om daadwerkelijk aan de slag te kunnen verschillen bijvoorbeeld per land.  

> Lees het volledige EMN-onderzoek (vergelijking tussen 24 EU-lidstaten) en de benchmark van EMN Nederland (beknopte vergelijking tussen Nederland en andere lidstaten)

Het recht om na 9 maanden te mogen werken is vastgelegd in de Opvangrichtlijn van de EU. Oekraïense ontheemden vallen onder de Richtlijn Tijdelijke Bescherming, voor hen gelden andere regels. 

Uiteenlopende wachttijden van land tot land 

Op Zweden na hanteren alle onderzochte landen een wachttijd. Deze lopen sterk uiteen. Waar Cyprus een termijn van één maand aanhoudt, mogen asielzoekers in Hongarije en Slovenië na 9 maanden werken. In Nederland geldt een termijn van 6 maanden, net als in Tsjechië, Estland, Griekenland, Spanje, Finland (voor asielzoekers zonder reisdocument), Frankrijk, Ierland, Letland, Luxemburg, Polen en Slowakije.

Werkvergunning of arbeidsmarkttoets in sommige landen 

Zeven landen (België, Estland, Spanje, Finland, Italië, Slovenië, Slowakije) geven asielzoekers direct na het verstrijken van de wachttijd toegang tot de arbeidsmarkt. In Nederland en 7 andere landen is een werkvergunning vereist. Deze moet worden aangevraagd door de werkgever (Oostenrijk, Cyprus, Frankrijk, Hongarije, Nederland), een asielzoeker zelf (Duitsland, Luxemburg), of allebei (Tsjechië). Verder past een aantal landen een arbeidsmarkttoets toe (Cyprus, Frankrijk, Hongarije, Luxemburg, Oostenrijk): voordat een asielzoeker een baan kan krijgen, moet een werkgever eerst onderzoeken of anderen voorrang hebben zoals legaal verblijvende migranten of EU-burgers. Nederland hanteert geen arbeidsmarkttoets.

Aanvullende voorwaarden

Nederland stelt als enige land in de EU een maximum aan het aantal weken dat een asielzoeker per jaar mag werken: 24 weken*. Dit geldt alleen voor reguliere asielaanvragen. Cyprus, Finland, Frankrijk en Ierland sluiten asielzoekers uit van specifieke beroepen.

Barrières ook na voldoen aan voorwaarden 

Ook als aan alle voorwaarden zijn voldaan kan een asielzoeker nog drempels ervaren om daadwerkelijk te gaan werken zoals:  

• taalbeheersing;
• onzekerheid over de duur van de arbeidsrelatie;
• bijkomende kosten, zoals kinderopvang en vervoer. 

Asielzoekers krijgen vaak in meerdere of mindere mate ondersteuning. Nederland biedt asielzoekers bijvoorbeeld taallessen aan, geeft persoonlijk advies en helpt met het beoordelen van gevraagde vaardigheden.   

*Aanvulling (buiten de onderzoeksperiode van januari 2017- juni 2022): Een rechtbank in Arnhem oordeelde op 18 april 2023 dat deze beperking in strijd is met Europees recht en daarom niet mag worden opgelegd. Op 16 mei 2023 gingen het UWV en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid hiertegen in hoger beroep. Op 23 november 2023 oordeelde de Raad van State dat de 24-weken-eis in strijd is met de Europese Opvangrichtlijn. Asielzoekers mogen daarom meer dan 24 weken per jaar werken als hun asielaanvraag minstens 6 maanden in behandeling is.