Ad-hoconderzoek: Amv's zonder verblijfsvergunning en met multiproblematiek

Alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv's) met weinig kans op een verblijfsvergunning kunnen meervoudige problemen hebben, zoals een verslaving en/of mentale gezondheidsproblemen. Sommige van deze jongeren reizen rond in Europa. Nederland vroeg zich af hoe andere EU-lidstaten omgaan met deze groep.  

De Nederlandse overheid wil graag de opvang en begeleiding van een specifieke groep alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s) waar mogelijk verbeteren. Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) voert op verzoek van het ministerie van Justitie en Veiligheid een breder onderzoek uit naar deze groep. Naar aanleiding hiervan heeft EMN Nederland in samenwerking met het WODC onderzoeksvragen uitgezet bij de andere EU-lidstaten en Noorwegen. Het WODC analyseert de antwoorden van de lidstaten in het kader van het WODC-onderzoek 'Rondreizende alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv's)' en publiceert de onderzoeksresultaten hiervan vóór de zomer van 2023.

Insteek onderzoek

Bij de onderzoeksvragen die zijn uitgezet door EMN Nederland gaat het om amv’s met weinig tot geen perspectief op rechtmatig verblijf na een asielaanvraag, of die geen aanvraag hebben gedaan en rondreizen in Europa. Er zijn aanwijzingen dat jongeren uit deze groep vooral migreren om economische redenen en/of afkomstig zijn uit veilige landen van herkomst.

Verder geldt in Nederland voor deze groep:

• Sommigen doen geen asielaanvraag, maar verblijven bij amv’s die wel een asielaanvraag hebben gedaan.
• Sommigen presenteren zichzelf als minderjarigen, terwijl ze vermoedelijk meerderjarig zijn.
• Er zijn aanwijzingen, onder meer van woonbegeleiders, dat deze jonge migranten zeer kwetsbaar zijn door een meervoudige problematiek zoals verslaving en/of mentale gezondheidsproblemen.
• Sommige amv's hebben gedragsproblemen en veroorzaken overlast, variërend van (ernstige) overtredingen van de regels binnen opvangfaciliteiten, gewelddadig gedrag (zowel verbaal als non-verbaal) of (dreigen met) zelfdestructief gedrag. Overlast kan ook plaatsvinden in de publieke ruimte, bijvoorbeeld als sprake is van supermarktdiefstal of overlast in het openbaar vervoer.
• Velen verdwijnen uit beeld na een (relatief kort) verblijf in een opvangfaciliteit of vlak voordat ze meerderjarig worden. Sommigen reizen zonder verblijfsvergunning tussen EU-lidstaten (rondreizende amv’s).
• Er zijn zorgen dat sommige rondreizende jongeren betrokken zijn bij criminele netwerken of door deze netwerken worden uitgebuit.

Deelnemende landen

23 EU-lidstaten namen deel aan het onderzoek: België (BE), Bulgarije (BG), Cyprus (CY), Duitsland (DE), Estland (ES), Finland (FI) Frankrijk (FR), Griekenland (EL), Hongarije (HU), Italië (IT), Kroatië (HR), Letland (LV), Litouwen (LT), Luxemburg (LU), Malta (MT), Nederland (NL), Oostenrijk (AT), Polen (PL), Slovenië (SI), Slowakije (SK), Spanje (ES), Tsjechië (CZ), Zweden (SE). 

Onderzoeksvragen

• Hadden de lidstaten de afgelopen drie jaar te maken met amv’s die weinig kans maken op asiel, en/of die helemaal geen asiel aanvroegen?
• Herkennen landen dat deze groep rondreist binnen de EU zonder een verblijfsvergunning?
• Zo ja, van of naar welke lidstaten reizen ze door? Is bekend waarom ze rondreizen? Hoe groot is deze groep en om welke nationaliteiten gaat het vooral?
• Komen in de groep amv’s die rondreizen binnen de EU problemen voor op het gebied van mentale gezondheid, gedrag of middelengebruik?
• Is er specifieke begeleiding beschikbaar voor de groep amv’s met mentale, gedrags- of verslavingsproblematiek, en is die begeleiding geëvalueerd?
• Zijn er aanwijzingen dat rondreizende amv’s betrokken zijn in criminele netwerken (en daarbij mogelijk worden uitgebuit)?

Publicatie

• Compilatie EMN met de volledige antwoorden van EU-lidstaten: 'AHQ on guidance and well-being of unaccompanied minors with co-existing problems and without residence permit' (pdf), augustus 2022