Extra bescherming en betere opsporing illegale arbeid nodig in EU-lidstaten

Illegale arbeid door migranten uit derde landen in de Europese Unie moet harder worden aangepakt. Dat stelt de EMN-studie 'Illegal employment of third-country nationals in the European Union' dat in 23 lidstaten is uitgevoerd (augustus 2017). Het gaat daarbij vooral om extra bescherming voor migranten en het verbeteren van de opsporing van illegale arbeid.

> Terug naar hoofdpagina van onderzoek

Het aantal illegaal werkende migranten, het aantal veroordelingen en de sancties tegen werkgevers verschillen aanzienlijk tussen lidstaten. Het is echter moeilijk een compleet beeld te geven. Illegale arbeid speelt zich af in de zogeheten ‘grijze economie’ en is daardoor onzichtbaar voor de autoriteiten. Bovendien zijn de onderzoeksgegevens afhankelijk van nationale wetgeving voor illegale arbeid en de aanpak van opsporing.

EU-richtlijn illegale arbeid

• Voor de EU is het belangrijkste instrument om illegale arbeid door migranten uit derde landen tegen te gaan de Employers’ Sanctions Directive (2009/52/EC).

Aantallen migranten

• Van de 15 lidstaten die gegevens bijhouden over illegale migranten die illegaal werken, had Frankrijk het hoogste aantal (2.311 in 2014 en 1.774 in 2016), gevolgd door Nederland en België.
• Van de 8 lidstaten die gegevens bijhouden over legale migranten die illegaal werken, registreerde Tsjechië (1.128 in 2016) en Griekenland (832 in 2016) het hoogste aantal, en Bulgarije het laagste (32 in 2016).

Sectoren

• Illegale arbeid doet zich vooral voor bij arbeidsintensief werk voor laag opgeleiden, in sectoren met een groot verloop en lage lonen. Dit geldt vooral voor de landbouw, bouw, productie, horeca en voeding.

Preventieve maatregelen

• 19 lidstaten hebben informatiecampagnes voor werkgevers over de risico’s en aansprakelijkheid voor illegale arbeid. In 7 lidstaten waren dit campagnes over illegale arbeid in het algemeen.
• 13 lidstaten hebben informatiecampagnes voor migranten.
• Alle lidstaten stellen informatie beschikbaar voor werkgevers en werknemers over illegale arbeid, meestal op een online platform.
• Elke lidstaat biedt aan migranten de mogelijkheid een klacht in te dienen bij autoriteiten. In alle lidstaten hebben werkgevers een meldplicht als ze migranten uit derde landen illegaal tewerkstellen.

Maatregelen

De meeste lidstaten hebben onlangs maatregelen ingevoerd of werken hieraan. Deze maatregelen omvatten:

• Het invoeren van (extra) sancties voor werkgevers en migranten
• Het bijhouden van lijsten met betrouwbare en onbetrouwbare werkgevers
• Het aanpakken van wangedrag van intermediaire instanties, zoals arbeidsbureaus
• Communicatiecampagnes
• Het verbeteren van opsporing

Opsporing

• In de meeste lidstaten zijn de instanties voor arbeidsinspectie verantwoordelijk voor het opsporen van illegale arbeid, al dan niet samen met andere instanties.
• Alle lidstaten voeren risicoanalyses uit om illegale arbeid op te kunnen sporen, in combinatie met meldingen van migranten zelf of de bevolking. In de meeste lidstaten gebeurt dit door arbeidsinspecteurs, immigratieautoriteiten, politie, grenscontroles en douane, fiscale autoriteiten en de ministeries van Financiën.
• In alle lidstaten worden controles uitgevoerd op de werkplaats
• De meeste lidstaten hebben een telefonische hotline voor het melden van illegaal werk. Deze hotline is meestal niet specifiek voor het melden van illegaal werk door migranten uit derde landen.
• Succesfactoren:
  • samenwerking en uitwisseling van informatie tussen betrokken instanties, zoals het bijhouden van een gezamenlijke database
  • het kunnen indienen van klachten door migranten
• Uitdagingen:
  • taalbarrières voor migranten voor het begrijpen van informatie over hun rechten, en om  hierover tijdens controles op de werkplaats te kunnen communiceren
  • onvoldoende capaciteit/personeel om controles uit te voeren

Sancties illegaal werk

• Alle lidstaten leggen werkgevers geldboetes op voor illegale arbeid. In de meeste lidstaten zijn de boetes voor illegale migranten veel hoger dan voor legale migranten.
• In 17 lidstaten kunnen werkgevers een gevangenisstraf krijgen voor illegale migranten, in 13 lidstaten ook voor legale migranten.
• Andere sancties die lidstaten toepassen:
  • beslaglegging op financiële winsten
  • uitsluiting van openbare contracten
  • tijdelijke of definitieve sluiting van het bedrijf
  • intrekken van de handelslicentie
  • het intrekken van de verblijfsvergunning als de werkgever zelf een migrant uit een derde land is
  • naming and shaming, het publiekelijk bekendmaken van de namen van werkgevers, was succesvol in Frankrijk en Slowakije
• Strafrechtelijk vervolging in ernstige gevallen in 17 lidstaten
• De effectiviteit van de sancties verschilt per lidstaat. Nationale wetgeving en de aanpak van handhaving zijn bepalend om werkgevers te ontmoedigen.

Gevolgen voor migranten zelf die zwart werken

• In de meeste lidstaten geldt dat illegale migranten het land moeten verlaten. Meestal krijgen ze eerst de kans om vrijwillig terug te keren.
• Andere maatregelen die lidstaten hanteren voor illegale migranten zijn gedwongen terugkeer (mogelijk voorafgegaan door detentie) en het opleggen van boetes.
• 12 lidstaten hanteren boetes voor illegale migranten. De hoogtes hiervan lopen zeer uiteen: van € 140-170 in Letland en € 330 in Slowakije tot € 5.000 in Duitsland/Slovenië en £ 20.000 in het Verenigd Koninkrijk.
• Van legale migranten kan de verblijfsvergunning worden ingetrokken, in 11 lidstaten mogelijk gevolgd door detentie.
• In 21 lidstaten kunnen slachtoffers van mensensmokkel een (tijdelijke) verblijfs- en werkvergunning krijgen.
• In bijna alle lidstaten kunnen migranten achterstallig loon claimen bij hun werkgever, al dan niet bijgestaan door een belangenbehartiger. In de praktijk maakt echter vrijwel niemand hiervan gebruik door:
  • taalbarrières
  • terughoudendheid in het samenwerken met de politie
  • moeite om werk te bewijzen
• 11 lidstaten hebben informatie beschikbaar voor migranten uit derde landen over hun rechten als ze illegaal werken. In een aantal lidstaten zijn civil society en maatschappelijke partners betrokken, inclusief aanbieden van counseling en juridische hulp.

 

Bekijk daarnaast de video van EMN België voor meer informatie over de studie. 

Vergelijkend onderzoek EU-lidstaten: 'Illegal employment of third-country nationals in the European Union' (Inform), August 2017

Vergelijkend onderzoek EU-lidstaten: 'Illegal employment of third-country nationals in the European Union', (Synthesis Report), August 2017