Vrijwillige terugkeer naar landen van herkomst: het informeren van migranten

De Europese Unie (EU) stimuleert migranten die illegaal in Europa zijn om vrijwillig terug te keren naar hun land van herkomst of land van eerste aankomst. EU-lidstaten hebben een gezamenlijk beleid hiervoor. Het EMN onderzocht hoe lidstaten migranten hierover informeren.

Goede voorlichting aan migranten over vrijwillige terugkeer hoort bij een humaan Europees terugkeerbeleid. Het onderzoek ‘Dissemination of information on Voluntary Return: how to reach irregular migrant not in contact with the authorities’ (1 februari 2016) toont de overeenkomsten en verschillen tussen 24 lidstaten van de EU plus Noorwegen. De Europese afspraken zijn vastgelegd in de Richtlijn Terugkeer (2010). EMN Nederland onderzocht de situatie in Nederland.

Nederland: vooral maatschappelijke organisaties informeren migranten over vrijwillige terugkeer

De Nederlandse overheid informeert illegaal in Nederland verblijvende migranten over vrijwillige terugkeer alleen als deze in beeld zijn. Dit gebeurt:

• tijdens een gesprek
• door een afwijzende beschikking van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND)
• door het verspreiden van informatiefolders van de Dienst Terugkeer&Vertrek (DT&V) van het ministerie van Justitie en Veiligheid

Illegaal in Nederland verblijvende migranten krijgen vooral van maatschappelijke organisaties informatie over vrijwillige terugkeer. Deze organisaties hebben veelal terugkeerprojecten waarvoor ze actief migranten benaderen. Vaak gaat het om projecten die de Nederlandse overheid deels financiert.

Het onderzoek bevat ook een aantal concrete voorbeelden. Hieruit blijkt dat het belangrijk is om mensen die positief werken aan hun terugkeer contact hebben met anderen die ook hiermee bezig zijn.

Europese lidstaten: migranten vertrouwen vooral op informele informatie

Uit de onderzoeken van de lidstaten blijkt dat migranten die illegaal in een land zijn vaak   vertrouwen op informele informatie via vrienden, familie of andere migranten. Dat migranten minder of niet op officiële kanalen vertrouwen kan een probleem zijn, omdat informele informatie niet altijd juist is.

Verdere conclusies:

• net als in Nederland speelt in ongeveer de helft van de lidstaten de overheid een ondergeschikte rol bij het informeren van migranten over vrijwillige terugkeer
• in lidstaten waar de overheid wel een rol speelt gebeurt dit onder meer door het opzetten van aparte informatiepunten; in sommige lidstaten is overheidspersoneel direct betrokken bij het informeren van migranten hierover
• uiteenlopende maatschappelijke organisaties verspreiden informatie over vrijwillige terugkeer
• wantrouwen ten aanzien van autoriteiten en andere instituties die vrijwillige terugkeer stimuleren is een barrière voor migranten
• in een aantal lidstaten neemt het aantal migranten dat illegaal in het land is toe
• de internationale Organisatie voor Migratie (IOM) speelt in de meeste lidstaten een belangrijke rol bij het stimuleren van vrijwillige terugkeer en het opzetten van programma’s hiervoor

Onderzoek Nederland: 'Vrijwillige terugkeer: Informatievoorziening aan illegaal in Nederland verblijvende vreemdelingen', april 2016

Vergelijkend onderzoek EU-lidstaten: 'Dissemination of Information on Voluntary Return: how to reach irregular migrants not in contact with the authorities' (Synthesis Report), October 2015