Onderzoek: Impact Covid-19 op arbeidsmigratie in essentiële sectoren in de EU- en OECD-landen

Covid-19 heeft grote gevolgen voor arbeidsmigratie naar de Europese Unie (EU). Door de economische onzekerheid, reisrestricties en het thuiswerken hebben sommige bedrijven een vacaturestop, andere bedrijven nemen minder migranten van buiten de EU aan.

Essentiële sectoren

Volgens een analyse uit 2020 van het Joint Research Centre, de wetenschappelijke dienst van de Europese Commissie (EC), vormen migranten van binnen en buiten de EU 13% van de werknemers in sectoren die essentieel zijn voor de economie. Essentiële sectoren zijn door de EC uitgezonderd van een aantal beperkingen door Covid-19. Als essentiële sectoren adviseerde de EC aan lidstaten om te onderscheiden: gezondheidszorg, grenspersoneel, transport, diplomaten en personeel van (humanitaire) internationale organisaties, militairen, seizoenarbeiders, zeevaarders, internationale studenten en hoog gekwalificeerde werknemers die noodzakelijk zijn of van wie de werkzaamheden niet kunnen worden uitgesteld.

• Nederland en de meeste EU- en OECD-landen onderscheiden essentiële sectoren (AT, BG, CY, CZ, DE, EE, EL, ES, FI, FR, HR, HU, LV, LT, MT, NL, PL, SI, SK, NO, UK; OECD buiten EU onder meer: CA, JP, NZ, US).
• Zeven EU-lidstaten (BE, CZ, DE, EL, HR, LV, SI) baseerden hun keus voor essentiële sectoren op de aanbevelingen van de EC. Andere landen, waaronder Nederland, baseerden hun keus voor essentiële beroepsgroepen op bestaande nationale richtlijnen om zo de behoeften van de eigen arbeidsmarkt beter op te kunnen vangen (AT, BG, CY, EE, ES, FR, HU, IE, IT, LT, LU, MT, NL, PL, PT, SE, SK, NO).

Toegang migranten op arbeidsmarkten

• De maatregelen van EU- en OECD-landen tegen verspreiding van Covid-19 beperkten in de onderzoeksperiode het grensverkeer, met als gevolg een grote daling van nieuwe werknemers van buiten de EU op de nationale arbeidsmarkten.
• De economische effecten van de pandemie veroorzaakten een daling van de vraag naar werknemers in beroepen waarin migranten in hoge mate zijn vertegenwoordigd, zoals toerisme. Tegelijkertijd nam de vraag toe in andere sectoren toe, zoals de gezondheidszorg.
• Nederland en de meeste EU- en OECD-landen (AT, BE, BG, CY, CZ, DE, EE, FR, HR, IE, IT, LU, MT, NL, PT, SK, SI, SE, NO, UK; OECD buiten Europa onder meer: AU, CA, JP, IL) introduceerden geen nieuw beleid of nieuwe procedures om de toegang van migranten van buiten de EU voor essentiële sectoren te bevorderen. Sommige landen (AT, BE, EL, IT, MT, NO, UK; OECD buiten de EU onder meer: AU, CA, JP, IL) voerden algemene aanpassingen door, bijvoorbeeld door verblijfsvergunningen eerder te verstrekken of verblijfsaanvragen sneller te verwerken.
• Voor migranten van buiten de EU die in essentiële sectoren werken gelden uitzonderingen, zoals: kortere quarantaineperiodes (onder meer seizoenarbeiders in HU), geen quarantaine (onder meer CY, DE, ES, FR, HR, NO, UK), alternatieven voor quarantaine, zoals zelfisolatie (onder meer seizoenarbeiders in UK of gezondheidszorgwerknemers uit SE werkzaam in NO) of een negatief PRC-testresultaat (onder meer AG, BG, HR, PO).

Migranten die al in het land verblijven

Verschillende landen (AT, BE, CY, CZ, DE, EE, ES, FI, FR, HR, IE, LV, MT, PL, SE, NO, UK; OECD-landen buiten de EU onder meer: CA, JP, KR) voerden maatregelen in om migranten van buiten de EU, die al in het land verbleven, in te zetten om arbeidstekorten in essentiële sectoren op te vangen. De meeste maatregelen waren voor de agrarische sector (BE, DE, EE, FR, PL) en/of de gezondheidzorg (ES, FR, IE, UK).

Seizoensgebonden werk

• De pandemie bemoeilijkte het verwerken van alle aanvragen van seizoensgebonden arbeiders. Hierdoor ontstonden tekorten in sectoren waarin deze arbeiders gewoonlijk actief zijn, zoals de agrarische sector (AT, BE, DE, EL, ES, FI, FR, HU, IT, SE; OECD-landen buiten de EU onder meer: AU), de tuinbouw (BE, DE, ES, FI, SE) en de bosbouw (BE, FI, SE).
• De meeste landen met deze problematiek (AT, BE, CY, DE, EE, ES, FI, FR, IT, PL, SI, SK, RO, NO, UK; OECD-landen buiten Europa: onder meer AU, NZ) verlengden daarom de tijdelijke verblijfsvergunningen voor seizoenarbeiders van buiten de EU.
• Inwoners van lidstaten namen het seizoensgebonden werk deels over van migranten en verhielpen zo deels tekorten. De opbrengst van seizoensgebonden werk bleef echter achter bij voorgaande jaren. Dit gold vooral voor Italië en Spanje, waar het aandeel van migranten in seizoensgebonden werk hoog is.
• Nederland en andere Europese landen (AT, BE, CZ, DE, EL, ES, FI, FR, HU/alleen uit buurlanden, NL, PL, SE, SK/alleen uit buurlanden, NO) merkten seizoenarbeiders binnen de agrarische sector aan als essentiële groep.

Toekomst

• De tijdelijke maatregelen waren voor de meeste landen geen aanleiding om het beleid voor legale migratiestromen voor essentiële sectoren aan te passen.
• Meerdere landen waaronder Nederland (BE, EL, FI, FR, HR, LT, LV, NL, PL, PT, SK, SE, UK) gaven aan dat het te vroeg was om te stellen of ze met nieuw beleid komen om migratiestromen in essentiële sectoren te waarborgen voor de lange termijn. DE, MT, ES stelden wel dat de pandemie had aangetoond dat dit noodzakelijk is.

Publicatie

• EMN-OECD Inform # 3: Maintaining labour migration in essential sectors in times of pandemic, 21 oktober 2020

Samenwerking EMN en OESO

De Organisatie voor Economische Ontwikkeling en Samenwerking (OESO/OECD) en het Europees Migratienetwerk (EMN) volgen sinds de uitbraak van Covid-19, onafhankelijk van elkaar, hoe de uitbraak van Covid-19 migratie beïnvloedt. Beide organisaties informeren nationale en internationale overheden en beleidsmakers hierover. De OESO en het EMN werken samen op de belangrijkste onderwerpen voor de korte en middellange termijn om zo de aanpak voor migratie te versterken. De vijf gezamenlijke onderzoeken worden elk gepresenteerd in een webinar en na het webinar gepubliceerd op de websites van de OESO, het EMN en de EMN-contactpunten in de EU-lidstaten.

Eerdere onderzoeken en vervolgonderzoeken:

• EMN-OECD Inform #1: ‘EU and OECD Member States responses to managing residence permits and migrant unemployment during the COVID-19 pandemic'; over de directe economische impact van Covid-19 op legale migratie en werkloosheid onder migranten; 30 oktober 2020
• EMN-OECD Inform #2: 'Impact of COVID-19 on international students in EU and OECD Member States’; over de ingrijpende gevolgen van Covid-19 voor internationale studenten; 17 september 2020
• EMN-OECD Inform #4: 'Impact of COVID-19 on remittances in EU and OECD countries', over de gevolgen van Covid-19 voor geldoverdrachten naar herkomstlanden; 1 december 2020
• EMN-OECD Inform #5: 'Impact of COVID-19 pandemic on voluntary and forced return procedures and policy responses’, 20 januari 2021