Groeiend belang van diplomatie voor internationaal migratiebeleid

Diplomatieke betrekkingen zijn steeds vaker een belangrijk onderdeel van het internationale migratiebeleid. Meestal gaat het om bilaterale overeenkomsten, maar strategieën variëren per land. Hoewel diplomatie samenwerking op het gebied van migratie kan bevorderen is succes afhankelijk van verschillende factoren.

> Lees het volledige EMN-OESO-onderzoek (vergelijking tussen 23 EU-lidstaten en 2 waarnemende landen van het EMN*) en de two-pager van EMN Nederland (vergelijking vanuit Nederlands perspectief)

Migration diplomacy is een belangrijk onderdeel van het buitenlandse beleid van de EU. Diplomatieke gesprekken, speciale gezanten, bilaterale verdragen en partnerschappen kunnen allemaal vallen onder de parapluterm ‘migratiediplomatie’.

Diplomatie vaak ingezet

Zeventien landen (AT, BE, CY, CZ, DE, ES, FR, HU, IE, LT, MT, NL, SE, SI, SK; GE, UA) integreren diplomatie al in hun internationale migratiebeleid. De 6 EU-lidstaten (EE, FI, LV, LU, PL, PT) waar weinig sprake is van migratiediplomatie, vinden het vanwege beperkte nationale capaciteiten en/of geringe diplomatieke netwerken effectiever om deel te nemen aan de brede EU-benadering, in plaats van onafhankelijk bilaterale overeenkomsten na te streven.

Strategieën voor migratiediplomatie

Bilaterale overeenkomsten zijn de meest gebruikte middelen, maar landen hebben verschillende strategieën voor migratiediplomatie. Nederland koppelt afspraken over migratie (net als AT, FI, FR, HU, IE, LT, SK; GE) aan andere internationale beleidsonderwerpen, zoals ontwikkelingssamenwerking, visumbeleid en buitenlandse handel. Bij ministeriële bezoeken aan partnerlanden kunnen bijvoorbeeld zowel de economische kansen als de samenwerking op het gebied van migratie centraal staan.

België, Duitsland, Spanje en Finland kiezen voor een andere aanpak. Deze landen stimuleren of sanctioneren het wel of niet nakomen van bilaterale afspraken. Duitsland legt de nadruk op het nakomen van afspraken en op onderlinge samenwerking. Finland hanteerde in het regeringsprogramma van 2023 een meer dwingende aanpak, waarin meewerken aan terugkeer door herkomstlanden een voorwaarde was voor ontwikkelingssamenwerking. België heeft een ‘flexibele stimuleringsaanpak’, meer gericht op het bevorderen van samenwerking dan op het opleggen van sancties.

Succes meten is uitdaging

Het succes van migratieovereenkomsten en partnerschappen hangt af van verschillende factoren, waaronder politieke stabiliteit en effectieve coördinatie. Tastbare resultaten als gezamenlijk opgestelde overeenkomsten en migratiepartnerschappen zijn succesvolle praktijkvoorbeelden voor Nederland. Maar net als 7 andere landen (AT, DE, ES, FR, MT, SK; GE) ziet Nederland ook kansen voor verbetering, zoals een effectievere coördinatie, efficiëntere uitvoering en het hanteren van duidelijke maatstaven voor succes.

*Deelnemende landen: Oostenrijk (AT), België (BE), Cyprus (CY), Tsjechië (CZ), Duitsland (DE), Estland (EE), Spanje (ES), Finland (FI), Frankrijk (FR), Hongarije (HU), Ierland (IE), Litouwen (LT), Luxemburg (LU), Letland (LV), Malta (MT), Nederland (NL), Polen (PL), Portugal (PT), Zweden (SE), Slovenië (SI), Slowakije (SK); Georgië (GE), Oekraïne (UA)
**EFTA: Europese Vrijhandelsassociatie (EVA), vooral bekend onder de Engelse afkorting EFTA. Landen: Liechtenstein, Noorwegen, IJsland, Zwitserland.