Jaaroverzicht EMN Nederland 2023: spreidingswet, meer verblijfsaanvragen en val kabinet

De aanhoudende oorlog in Oekraïne en een stijging van het aantal verblijfsaanvragen zorgden ook in 2023 voor een grotere druk op het opvangsysteem in Nederland. Het migratie- en asielbeleid was daarnaast een van de meest besproken en omstreden thema's in het publieke en politieke debat.  

> Lees het volledige jaaroverzicht (Nederlands/Engels) van het Nederlandse migratie- en asielbeleid in 2023

Het ontslag van kabinet-Rutte IV, deels vanwege meningsverschillen over het migratiebeleid, tekende het politieke en maatschappe­lijke debat in het afgelopen jaar. Concrete maatregelen als de spreidingswet riepen politieke en praktische vragen op, terwijl de druk op de asielopvang bleef toenemen. Het integratiedebat, met discussies over de 24-weken-eis (niet meer dan 24 weken per jaar mogen werken als asielzoeker), onderstreepte de voortdurende zoektocht naar evenwicht tussen juridische, economische en sociale belangen. Internationale over­eenkomsten als de Tunesiëdeal illustreerden verder de complexiteit van grensoverschrijdende migratievraagstukken.

Belangrijke ontwikkelingen en trends in 2023

Reguliere migratie

• Meer flexibiliteit en efficiëntie in aanvraagprocedures, zoals de vereenvoudiging van de aanvraag voor gezinsleden van EU-burgers.
• Uitbreiding van het aantal centrale servicepunten voor internationaal talent.

Internationale bescherming (asiel)

• Het wetsvoorstel ‘Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen’ (spreidingswet).
• Afschaffing schriftelijk horen bij kansrijke asielaanvragen.
• Project ‘Bespoediging afdoening asiel’ (BAA) voor het versneld afhandelen van asielaanvragen die kansrijk zijn vanwege de situatie in het land van herkomst.
• Het vergroten van het aantal opvangplaatsen voor asielzoekers en statushouders.
• De opschorting van de 24-weken-eis, waarin bepaald was dat asielzoekers in Nederland niet meer dan 24 weken per jaar mogen werken.

Tijdelijke bescherming / Ontheemden uit Oekraïne

• De beëindiging van de Richtlijn Tijdelijke Bescher­ming voor niet-Oekraïense ontheemden uit Oekraïne met een tijdelijk verblijfsrecht; vervolgens de bevriezing van die beëindiging, in afwachting van een uitspraak van de Raad van State.
• Wijzigingen in de sociale voorzieningen (zoals huurtoeslag en medische zorg) voor ontheemden uit Oekraïne.
• Meer aandacht voor de integratie van ontheemden uit Oekraïne.

Integratie

• Het plan van aanpak ‘statushouders aan het werk’.
• Nieuwe wetgeving en een herziening van de voorwaarden van het inburgeringsexamen.

Nederlanderschap en staatloosheid

• Aanpassing van de Nederlandse regels voor naturalisatie, zoals het veranderen van de minimale verblijfsduur voor aanvragers van het Nederlanderschap.
• Instemming met de nieuwe Wet vaststellingsprocedure staat­loosheid door de Eerste Kamer, voor meer conformiteit met internationale normen.

Grenzen, visa en Schengen

• Aanpassingen van de Vreemdelingencirculaire 2000 (Vc) en de nationale Uitvoeringswet EU-verordeningen grenzen en veiligheid naar aanleiding van het vernieuwde Schengen-informatiesysteem (SIS).
• Aanpassing van de werkwijze van de Koninklijke Marechaussee (KMar) ter voorkoming van etnisch profileren.
• Afschaffing van het voorheen verplichtte transitvisum op luchthavens voor Turkse zeevarenden.

Terugkeer

• Beleidsaanpassingen ter bevordering van de efficiëntie van (vrijwillige) terugkeer.
• Wijzigingen in de Vreemdelingencirculaire 2000 (Vc), waaronder:
  1) Aanpassing van het beleidskader voor de zogenaamde duurzaamheids- en proportionaliteitstoets; waarmee  de IND bepaalt of de gevolgen van het handhaven van een ongewenstverklaring of inreisverbod disproportioneel zijn.
  2) Afschaffing van de eis voor persoonlijke overhandiging van een ongewenstverklaring of inreisverbod om vertraging te voorkomen.
• Uitbreiding van Neder­landse ondersteuning bij vrijwillige terugkeer en herintegratie.

Migratie en internationale samenwerking

• Toetreding van Nederland tot het International Centre for Migration Policy Development (ICMPD).
• Presentatie van de Nederlandse Afrikastrategie 2023-2032, met als centrale doelen het terugdringen van irreguliere migratie en het opzetten van migratie­partnerschappen.