Nederland nam in juni 2023 een wetsvoorstel aan over de vaststellingsprocedure voor staatloosheid. Daarmee hebben nu 8 EU-lidstaten een procedure die alleen is bedoeld voor het vaststellen van staatloosheid (Bulgarije, Frankrijk, Hongarije, Italië, Letland, Luxemburg, Nederland, Spanje, Tsjechië). Dit blijkt uit het EMN-onderzoek ‘Statelessness in the European Union, Norway and Georgia’ (juni 2023).
EMN Inform | Staatloosheid
Nederland is een van de EU-lidstaten met een specifieke procedure voor het vaststellen van staatloosheid
27 juli 2023
Ook Georgië, waarnemend land van het EMN, heeft een dergelijke specifieke procedure. In andere landen gebeurt het vaststellen of iemand staatloos is alleen als onderdeel van een andere procedure, bijvoorbeeld voor het beoordelen van een verblijfsaanvraag.
Specifieke mechanismen voor vaststellen staatloosheid ontbreken veelal
De meeste EU-landen, waaronder Nederland, zijn aangesloten bij de twee belangrijkste internationale instrumenten op het gebied van staatloosheid: het 'Verdrag betreffende de Status van Staatlozen' uit 1954 en het 'Verdrag tot Beperking der Staatloosheid' uit 1961. Uit het Verdrag van 1954 volgt dat lidstaten moeten vaststellen welke mensen staatloos zijn, zodat ze op de juiste manier kunnen worden behandeld. Het verdrag schrijft echter geen specifieke mechanismen voor om staatloosheid vast te stellen. Ook de EU heeft hiervoor geen gestandaardiseerde procedure.
Nieuw wetsvoorstel vaststellen staatloosheid in Nederland
In Nederland nam de Tweede Kamer op 31 mei 2022 een wetsvoorstel aan over de vaststellingsprocedure van staatloosheid, gevolgd door de aanname door de Eerste Kamer op 6 juni 2023. Met deze wet kan iemand die door geen enkele staat als onderdaan wordt erkend en die "daarbij onmiddellijk belang heeft en in Nederland zijn woonplaats of gewone verblijfplaats heeft" een verzoek indienen bij de rechtbank in Den Haag voor het laten vaststellen van staatloosheid.
Nederland beschouwt iemand die staatloos is als 'derdelander'
Van de 8 EU-lidstaten die een speciale procedure hebben verlenen 5 lidstaten (Frankrijk, Hongarije, Italië, Letland, Spanje) een verblijfsvergunning aan iemand op grond van een erkenning als staatloze. Nederland verleent ook na de vaststellingsprocedure geen verblijfsvergunning aan iemand alleen op grond van staatloosheid.
