Flexibele asielopvang blijft uitdaging voor veel Europese landen

Door de sterk wisselende aantallen asielaanvragen in 2017-2021 en COVID-19 stonden Europese landen voor grote uitdagingen bij het huisvesten van asielzoekers. Extra maatregelen moesten voldoende opvangcapaciteit waarborgen. Een aantal maatregelen is in 2022 ook ingezet om de hoge aantallen ontheemden uit Oekraïne op te vangen.

Een flexibel opvangsysteem was in de periode 2017-2021 een uitdaging voor 15 van de 25 EU-lidstaten (en Noorwegen) die deelnamen aan het EMN-onderzoek. Om in te kunnen spelen op de wisselende aantallen en de hoge mate van onvoorspelbaarheid zetten landen onder meer in op:  

• flexibele budgetten (BE, CZ, DE, EE, ES, HU, IT, LV, LT, LU, PL, PT);
• extra huisvestingscapaciteit om onmiddellijk of als buffer te gebruiken (AT, BE, CY, DE, EE, ES, FR, IT, LV, LT, LU, NL, PT);
• verschillende opvangmogelijkheden in noodsituaties, zoals opvang in containers, tenten en sporthallen (BE, CY, DE, EE, ES, HR, LT, LU, NL);
• het regionaal/landelijk verdelen van asielaanvragers (DE, ES, FI, FR, IT, NL, PT).

Daarbij waren in 2017-2021 specifieke uitdagingen:

• de beperkte beschikbaarheid van huisvesting voor statushouders (BE, CZ, DE, ES, FR, IE, LT, LU, NL);
• het openen van nieuwe opvangvoorzieningen (BE, DE, IE, LU, NL), onder meer door tegenstand van lokale bewoners tegen een nieuwe opvangvoorziening vlakbij, het vinden van geschikte nieuwe opvanglocaties of het vinden van geschikte grond voor het bouwen van nieuwe voorzieningen.

Nederland is een van de weinige landen die in 2017-2021 soms een overschot in huisvestingscapaciteit ervaarden (ES, HU, IT, NL, SE, NO). In 2017 gebeurde dit in Nederland door het afvlakken van het aantal asielzoekers uit Syrië.

Huisvesting en voorzieningen voor statushouders

Hoe landen het doorstromen van statushouders naar reguliere huisvesting organiseren loopt erg uiteen. Tien EU-lidstaten, waaronder Nederland, laten statushouders toe in opvangvoorzieningen voor asielzoekers tot passende reguliere huisvesting is gevonden (DE, EE, ES, FR, HU, IE, IT, LU, LV, NL, SK). Daarnaast regelen 10 landen huisvesting voor statushouders door hen toe te wijzen aan een bepaalde regio of gemeente, dit geldt ook voor Nederland (BG, EE, ES, FI, FR, IT, LT, NL, SE, NO). Acht EU-lidstaten verwachten een hoog niveau van zelfstandigheid van statushouders zelf voor het organiseren van huisvesting (BE, CY, HU, IE, LV, PL, SI, SK), hoewel meestal wel ondersteuning beschikbaar is.

Opvang ontheemden Oekraïne

De maatregelen uit 2017-2021 die in 2022 opnieuw zijn ingezet voor ontheemden uit Oekraïne die die onder de EU Richtlijn Tijdelijke Bescherming vallen zijn onder meer:

• flexibele budgetten (AT, BE, BG, CZ, DE, EE, ES, FI, IE, LV, LU, LT, SE);
• extra huisvestingscapaciteit die onmiddellijk of als buffer kon worden benut (AT, BE, BG, DE, EE, ES, FI, FR, LT, LU, PL, SE, SI, SK);
• het onderbrengen van ontheemden bij private accommodatie/gastgezinnen (AT, BE, BG, CZ, DE, EE, EL, ES, FI, FR, IE, IT, LT, LU, LV, NL, PL, SK).

Opvallend is dat 18 landen aangeven dat het onderbrengen van ontheemden uit Oekraïne bij gastgezinnen een van de belangrijkste maatregelen is, terwijl deze in de periode 2017-2021 slechts door 4 EU-lidstaten is toegepast (DE, EL, ES, NL).

Publicatie

• Onderzoek, onderzoeksopzet: Onderzoek: 'Organisatie flexibele opvang in het kader van internationale bescherming'